Deze tekst heeft niet direct te maken met Vrijmetselarij, maar gaat wel over riten en symbolen. Het onderstaande is een hoofdstuk uit het boek Studies In Comparitive Religion en is te vinden op de website van de uitgever. Ik heb het door de Google vertaler gegooid en het resultaat valt niet tegen.
Bron: Studies In Comparitive Religion, Vol. 4, No. 3. (zomer, 1970) © World Wisdom, Inc. www.studiesincomparativereligion.com
ALLE samenstellende elementen van een ritus hebben noodzakelijkerwijs een symbolische betekenis, terwijl aan de andere kant een symbool zelf in zijn meest gangbare aanvaarding, als ondersteuning voor meditatie, in wezen bestemd is om resultaten te geven die exact vergelijkbaar zijn met de resultaten van riten. Laten we eraan toevoegen dat wanneer het gaat om echt traditionele riten en symbolen (en degene die dat niet zijn, de naam helemaal niet verdienen, maar eigenlijk alleen vervalsingen of zelfs parodieën zijn), hun oorsprong in beide gevallen even “niet- menselijke”; dus de algemene onmogelijkheid om hen een bepaalde auteur of uitvinder toe te wijzen, is niet te wijten aan onwetendheid zoals profane historici kunnen veronderstellen [1], maar het is een natuurlijk gevolg van deze oorsprong, die alleen kan worden bevraagd door mensen die zich helemaal niet bewust zijn van de ware aard van traditie en van alles wat er integraal mee verbonden is, zoals zowel riten als symbolen duidelijk zijn.
Als de fundamentele identiteit van riten en symbolen nader wordt onderzocht, kan in de eerste plaats worden opgemerkt dat een symbool, zoals het meestal wordt begrepen als een grafische figuratie, slechts als het ware de fixatie van een ritueel gebaar is. [2] In feite gebeurt het vaak dat de werkelijke traceerbaarheid van een symbool moet worden uitgevoerd onder omstandigheden die het alle kenmerken van een echte rite geven; een zeer duidelijk voorbeeld hiervan in een laag domein, dat van magie (wat niettemin een traditionele wetenschap is), wordt gegeven bij de voorbereiding van talismanische figuren; en op het vlak dat ons meer onmiddellijk betreft, is het volgen van “yantra’s” in de hindoe-traditie een niet minder treffend voorbeeld. [3]
Maar dit is niet alles, want de bovengenoemde conceptie van het symbool is echt veel te smal: er zijn niet alleen figuratieve of visuele symbolen, er zijn ook auditieve symbolen; deze verdeling in twee fundamentele categorieën, die in de hindoe-leer die van de ‘yantra’ en de ‘mantra’ zijn, is al ergens anders aangegeven. [4] Hun respectieve dominantie is kenmerkend voor de twee soorten riten, die in het begin verband houden met de tradities van sedentaire volkeren in het geval van visuele symbolen en met die van nomadische volkeren in het geval van auditieve volkeren; natuurlijk zal het duidelijk zijn dat tussen de twee geen absolute scheiding kan worden gemaakt (vandaar het woord “overheersing”), waarbij elke combinatie mogelijk is als gevolg van de meervoudige aanpassingen die in de loop van de tijd zijn ontstaan en aanleiding gaven tot de verschillende traditionele vormen die we tegenwoordig kennen. Deze overwegingen tonen duidelijk de band aan die bestaat op een volkomen algemene manier tussen riten en symbolen; maar we kunnen toevoegen dat in het geval van “mantra’s” deze band directer zichtbaar moet zijn: in feite blijft het visuele symbool, eenmaal getraceerd, in een permanente toestand (of hebben we daarom gesproken over een vast gebaar) ), wordt het auditieve symbool daarentegen alleen zichtbaar in de daadwerkelijke uitvoering van de ritus. Dit verschil wordt echter afgezwakt wanneer een overeenstemming wordt bereikt tussen visuele en auditieve symbolen, zoals schriftelijk, die een echte fixatie van geluid vertegenwoordigt (niet van geluid zelf als zodanig natuurlijk, maar van een permanente mogelijkheid om het te reproduceren); en in dit verband behoeft nauwelijks te worden herinnerd dat elk schrift, althans in oorsprong, in wezen een symbolische figuur is. Hetzelfde geldt voor de spraak zelf, waarvan het symbolische karakter niet minder inherent is aan de aard ervan: het is vrij duidelijk dat een woord, wat het ook mag zijn, nooit iets anders kan zijn dan een symbool van het idee dat het moet uitdrukken. Dus elke taal, zij het gesproken of geschreven, is echt een verzameling symbolen, en het is precies om deze reden dat, ondanks alle ‘naturalistische’ theorieën die zijn bedacht om het uit te leggen, taal nooit een min of meer kunstmatige mens kan zijn creatie of louter een product van de individuele vermogens van de mens. [5]
Onder visuele symbolen zelf is er ook een voorbeeld van “instantaniteit” dat redelijk vergelijkbaar is met dat van geluidssymbolen: dit is het geval van symbolen die niet permanent worden getraceerd, maar alleen worden gebruikt als tekens in inwijdingsrituelen (met name de “tekens van herkenning”) waarover we in onze vorige artikelen hebben gesproken) [6] en in meer algemene religieuze riten (het ‘kruisteken’ is een typisch voorbeeld dat iedereen kent); hier is het symbool echt één met het rituele gebaar zelf. [7] In ieder geval is een “grafisch” symbool, herhalen we zelf, de fixatie van een gebaar of een beweging (de eigenlijke beweging of reeks bewegingen die moet worden gemaakt om het te traceren) en in het geval van geluidssymbolen kan men ook zeggen dat de beweging van de vocale orgels die nodig is om ze te produceren (of het nu gaat om het uiten van gewone woorden of muzikale geluiden) evenzeer een gebaar is als alle andere soorten lichamelijke bewegingen, waaruit het nooit volledig kan worden geïsoleerd [8].
Aldus brengt de notie van het gebaar, in zijn breedste aanvaarding (die inderdaad beter in overeenstemming is met de werkelijke betekenis van het woord dan de beperktere acceptatie toegestaan door het huidige gebruik), al deze verschillende gevallen terug naar eenheid en stelt ons in staat om te onderscheiden in het is hun gemeenschappelijk principe, en dit feit heeft een diepe betekenis in het metafysische domein waarop we op dit moment niet kunnen ingaan.
Het zal nu gemakkelijk worden begrepen dat elke rite letterlijk bestaat uit een verzameling symbolen; en deze omvatten niet alleen de gebruikte objecten of de weergegeven figuren, maar ook de uitgevoerde gebaren en de uitgesproken woorden (de laatste volgens wat we hebben gezegd, is eigenlijk alleen een specifiek geval van de eerste) – kortom, alle elementen van de ritueel zonder uitzondering; en deze elementen hebben dus de waarde van symbolen door hun aard en niet op grond van een toegevoegde betekenis die daaraan door uiterlijke omstandigheden aan hen zou kunnen zijn gehecht zonder er echt inherent aan te zijn. Nogmaals, men zou kunnen zeggen dat riten symbolen zijn “in werking gezet”, dat elk ritueel gebaar een symbool is “gehandeld”; dit is slechts een andere manier om hetzelfde te zeggen, maar om iets meer in het bijzonder het kenmerk van een rite te bewijzen dat het zoals elke actie iets is dat noodzakelijkerwijs in de tijd wordt uitgevoerd, [9] terwijl het symbool als zodanig kan worden beschouwd als een tijdloos standpunt. In deze zin is het mogelijk om te spreken van een bepaalde voorrang van symbolen boven riten; maar riten en symbolen zijn fundamenteel slechts twee aspecten van een enkele werkelijkheid, en dit is niets anders dan de “correspondentie” die alle graden van universeel bestaan zodanig samenbindt dat onze menselijke staat daarmee in staat is in communicatie te treden met de hogere staten van zijn.
Noten:
[1] Als ze bij gebrek aan een betere oplossing niet gedreven worden om ze te beschouwen als het product van een soort ‘collectief bewustzijn’ dat, als het zelfs maar zou bestaan, in elk geval niet in staat zou zijn om dingen van een transcendente orde te produceren, zoals deze.
In dit verband kan in ons artikel over de Heilige Graal worden opgemerkt wat we hebben gezegd over de zogenaamde folklore (zie dit tijdschrift, Winter 1969, pp. 2-3).
[2] Deze overwegingen houden rechtstreeks verband met wat we de “theorie van gebaren” hebben genoemd, waar we al verschillende keren op hebben kunnen wijzen, maar zonder dat het tot nu toe mogelijk was geweest om dit te behandelen.
[3] Het ’tableau van de loge in de oude Metselarij, die inderdaad een echte ‘yantra’ vormde, kan ermee worden vergeleken. De riten die betrekking hebben op de bouw van monumenten voor traditionele doeleinden kunnen hier ook als voorbeelden worden aangehaald, want dergelijke monumenten hebben op zichzelf noodzakelijkerwijs een symbolisch karakter.
[4] Zie het hoofdstuk “Kaïn en Abel” in The Reign Of Quantity.
[5] Het spreekt voor zich dat het onderscheid tussen ‘heilige tongen’ en ‘profane tongen’ slechts secundair ontstaat; met talen zoals met de kunsten en wetenschappen, is hun godslastering alleen het resultaat van een degeneratie, die eerder en gemakkelijker kan optreden in het geval van talen vanwege hun actuelere en meer algemene gebruik. Zie La Science des Lettres in Symboles Fondamentaux de la Science Sacrée, ch. VI).
[6] Uitingen die een soortgelijk doel dienen, bijvoorbeeld wachtwoorden, vallen van nature in de categorie geluidssymbolen.
[7] Een soort tussengeval is dat van de symbolische figuren die worden getraceerd aan het begin van een ritueel of een voorbereiding daarop, en uitgewist zodra het is beëindigd; dit is het geval met veel “yantra’s”, en was ooit hetzelfde met het “tableau” van de Loge in Metselwerk. De praktijk is geen loutere voorzorgsmaatregel tegen profane nieuwsgierigheid, die als verklaring altijd veel te eenvoudig is; het moet in de eerste plaats worden beschouwd als een onmiddellijk gevolg van de intieme symbolen en rituelen die een band vormen, op een zodanige manier dat de eerstgenoemde geen reden hebben voor zichtbaar bestaan behalve de laatstgenoemde.
[8] Merk in dit verband vooral de rol op die in riten wordt gespeeld door de gebaren die in de hindoeïstische traditie ‘mudrā’s’ worden genoemd, die een ware taal van bewegingen en houdingen vormen; de “handklappen” die worden gebruikt als “middel van herkenning” in inwijdingsorganisaties in het Westen en in het Oosten zijn eigenlijk slechts een specifiek geval van “mudrās”.
[9] In Sanskriet wordt het woord “karma”, waarvan de eerste betekenis die van “actie” in het algemeen is, ook in “technische” zin in het bijzonder gebruikt als “rituele actie”; wat het dan direct uitdrukt, is hetzelfde kenmerk van het ritueel dat we hier opmerken.