Als ik in een loge kom waar ik nog nooit ben geweest, zit ik meestal te kijken wat voor tableau er wordt gebruikt. Een van de dingen die me vaak opvallen is dat de maan niet alleen niet altijd op dezelfde plaats staat, maar ook dat er verschillende maanfasen worden weergegeven. Zou hier symboliek achter zitten?
Of de maan links of rechts staat, zal te maken hebben met welke zuil / kolom waar staat. Bij sommige loges staan J en B andersom dan bij andere. Dit verschil was er al tussen de “Antients” en de “Moderns”. Eén theorie is dat er er mensen bang waren dat er door de ‘verradersgeschriften’ onbevoegden binnen zouden kunnen en daarom zijn de paswoorden van de eerste en de tweede graad omgedraaid. Of deze theorie enig hout snijdt is maar de vraag. De schrijvers van deze teksten waren vaak Vrijmetselaren die liever een boek bij de hand hadden.
De stand van de kolommen is misschien te verklaren doordat de “Antients” en de “Moderns” teruggaan op verschillende Maçonnieke tradities. Het is niet zo dat ze “Antients” zich afscheidden zoals soms wordt beweert, het waren gewoon loges die zich niet aansloten bij de “premier Grand Lodge” en hun eigen Grootloge oprichtten en er was verschil tussen Engelse en Ierse Vrijmetselarij. Je kunt zeggen dat in het ene geval de beschrijving van de Tempel van Koning Salomon zoals deze wordt beschreven in het Bijbelboek Koningen van ‘binnen naar buiten’ wordt bekeken, in het andere geval van ‘buiten naar binnen’. Een andere verklaring dat dat er wordt gewerkt met een christelijke of een Joodse symbolische ondergrond.
De maan zal links of rechts staan op het tableau afhankelijk van de associatie met de zuil. Aan de andere kant, ik heb nog nooit gehoord dat de leerlingen soms links en soms rechts zitten en een verband tussen de maan en de gezellen lijkt me ook problematisch.
Zou het antwoord zitten in de positie van de opzieners? Als de Tweede Opziener in het zuiden zit, staat de maan op het tableau ook in het zuiden? Ook in dat geval heb je dus verschil tussen de “Antients” en de “Moderns” opstelling.
Maar dan heb je nog de maanfasen. Bij de wassende maan, staat de sikkel aan de rechterkant, bij de nieuwe maan staat de sikkel links. In de voorbeelden boven heb je dus van links naar rechts een nieuwe maan, een volle maan, een wassende maan en nog een nieuwe maan.
Ik kan niet direct een tekst vinden waarin deze fasen Maçonniek worden verklaard. Daarom ben ik eens gaan kijken of wat statistieken misschien inzicht opleveren.
Julian Rees heeft een prachtig boekje vol met tableaus (de recente uitgebreide versie heb ik nog niet gezien). Ik ben eens gaan turven wat voor manen er op staan en waar ze staan. Pas gaandeweg bedacht ik me om het jaar en het land waarin het tableau is gemaakt ook te noteren. Uiteindelijk heb ik (toevallig of niet) 33 tableaus genoteerd.
11 Van deze tableaus hebben een wassende maan, 11 een nieuwe en 11 een volle maan. Er lijkt niet direct een verband te leggen tussen “Angelsaksische” en “continentale” Vrijmetselarij. Ook de leeftijd van het tableau lijkt maar weinig invloed te hebben.
De links/rechts verdeling is een stuk scherper. Een derde heeft de maan links staan, bij twee derde staat de maan rechts. Alle tableaus waar de maan links staat, komen uit Europa, maar er zijn ook continentale tableaus waar de maan rechts staat. Ook hier zit er geen duidelijk verband met de tijd waarin het tableau is gemaakt.
De nieuwe en de wassende maan staan ongeveer even vaak links als rechts. De volle maan staat in 9 van de 11 gevallen rechts.
Deze methode levert dus weinig op. Het is alleen leuk om te zien dat de soort maan precies even vaak voorkomt.
Zou de maan dan gewoon gebaseerd zijn op wat de artiest mooi vond of zit er meer achter. Maanfasen zijn in verband te brengen met verschillende Goden en Godinnen en misschien ook nog wel met de zonneloop, maar ik ken geen ritualen waarin de maan meer dan algemeen ter sprake komt. Ook in de teksten van Maçonnieke onderzoekers wordt weinig gezegd over maanfasen in verband met Vrijmetselarij.
Iemand suggesties?