Kirkwall Scroll

Net ten Noorden van het vaste land van Schotland liggen de Orkney eilanden. De hoofdstad van het grootste eiland heet Kirkwall. Een niet enorm opvallend gebouw huisvest daar al jaren lang de lokale Maçonnieke loge en huist bovendien een van de meer enigmatische overblijfselen uit de vroege Vrijmetselarij.

Ik weet niet hoe bekend die ‘rol van Kirkwall’ in Nederland is, maar het feit dat er zelfs geen Wikipedia pagina aan gewijd is, spreekt waarschijnlijk boekdelen.

Rechts zie je een afbeelding gebaseerd op de rol. Als je op de afbeelding klikt (en dan nog een keer), kun je een wat hogere resolutie zien. De bekende Britse Maçonnieke uitgeverij heeft een tijdje een verkleinde replica van de rol verkocht, maar vermoedelijk is deze intussen uitverkocht.

De rol is ruim 18 voet lang, dat is bijna zes meter. Het is een vloerkleed, wat een beetje het idee geeft van een gigantisch tableau (tapis). Hij wordt opgerold bewaard vandaar de benaming. De rol is zelfden in het echt te zien en het is ook niet zo dat je in Kirkwall even kunt aanbellen om hem te bewonderen. Misschien is dat dan ook de reden dat Lewis Masonic een herdruk beschikbaar heeft gesteld van ongeveer een zesde van de oorspronkelijke grootte.

Bij de herdruk van Lewis Masonic zit een klein blaadje met wat toelichting.

De rol bestaat uit drie delen en is met de hand gemaakt. De leeftijd wordt geschat op de 15e eeuw (!). Er staan symbolen uit op wat later verschillende graden zouden worden, maar over de symbolen wordt niet heel veel gezegd.

Die leeftijd is vastgesteld op basis van C14 datering, maar hierop valt veel af te dingen. Zo lijkt de derde afbeelding van onderen verdacht veel op het embleem van de “Antients” die in de 15e eeuw natuurlijk nog lang niet bestonden. Sommige onderzoekers brengen ook andere symbolen die er op staan eerder in verband met de 18e eeuw dan met de 14e.

De rol heeft voor sommigen dezelfde status als “Old Charges” als het Regius of het Cooke Manuscript. De werkelijke oudheid doet daar misschien ook niet direct iets aan af, want die “Old Charges” lopen ook tot tot het begin van de 18e eeuw.

J.B. Craven

In 1897 schreef J.B. Craven over de rol (1). De loge Kirkwall Kilwinning zou opgericht zijn in 1736 en in 1740 het charter hebben ontvangen. Het artikel citeert uit de oudst bekende notulen van de loge waarin te lezen valt dat een van de stichters uit een “Antient” loge uit Stirline afkomstig is. “Antient” invloeden zijn dus zeker niet ondenkbaar. Craven vermeldt ook verwijzingen in notulen uit 1759 naar het Koninklijk Gewelf wat misschien ook aanwijzingen biedt voor sommige van de afbeeldingen.
Craven gaat wel in op sommige afbeeldingen, maar het korte artikel is niet heel diepgravend.

W.R. Day

Opnieuw in Ars Quatuor Coronaturum, in1925, deed W.R. Day een dappere poging tot interpretatie. Zijn artikel (2) is het lezen meer dan waard. Ik ga alleen heel kort in op een paar punten. Aan een datering waagt Day zich overigens niet.

De buitenste rand is een soort van landkaart. Day ziet hierin een weergave van de Uittocht uit Egypte van de Joden. Op sommige plekken staan plaatsnamen. Volgens Day zijn die van jongere datum dan de tekening zelf.

Wat Day’s tekst interessant maakt, is dat volgens hem de rol uit verschillende delen bestaat die volgens hem oorspronkelijk bedoeld waren als vierkanten van 33 inch. Kennelijk was er een maximum lengte en moest er gaandeweg worden herschikt en bijgeknipt. Day komt via deze theorie op een aantal panelen waarvan sommige inderdaad duidelijk zijn.

Het bovenste paneel zou verwijzen naar de Schepping, meer specifiek het moment waarop God de dieren schiep. Day ziet geen “Masonic significance” in dit paneel.

Op het tweede paneel ziet Day geen verwijzingen naar specifieke graden. Er staan sterren met Griekse en Hebreeuws(-achtig)e letters op en (Maçonniek) geheimschrift.

Ook het derde paneel lijkt niet erg Maçonniek, maar zeker het water en de drie bogen onderaan doen Day de term “Royal Arch Mariners” ontvallen. De figuren met typische arm-houdingen lijken uit het water te moeten komen waardoor Day verbanden legt met Griekse mythen.

Op paneel vier zien we het tabernakel en de tenten zouden verwijzen naar vier groepen van de Joodse stammen.

De ronde figuur op het vijfde paneel doet Day denken aan een ronde Tempelierskerk of een mausoleum. Over het rechthoekige figuur met de vreemde symbooltjes er omheen, zegt Day helaas niets.

Vanaf het zesde paneel (dat met het embleem van de Antients) wordt het interessant. Er staan allerlei symbolen en geheimschriften op waarop Day uitgebreid in gaat. Ik adviseer je om zijn tekst zelf te lezen.

Ook op het zevende paneel gaat Day uitgebreid in op tekst, geheimschrift en symbolen. Hierin ziet Day een verwijzing naar de Mark graad.

Het onderste paneel verwijst volgens Day naar de “craft” graden, die van leerling, gezel en meester. Veel van de symbolen zul je herkennen van de tableaus zoals we die tegenwoordig zelf ook nog gebruiken. Ook hier gaat Day uitgebreid in op details.

Afsluiting

De rol is geen hoogstaand kunstwerk. De afbeeldingen zijn slordig, het Hebreeuws amper te lezen. Ook lijkt de (huidige) rol niet het werk te zijn van één artiest, want op sommige panelen zijn afbeeldingen die beter gelukt zijn dan op andere.

Zoals je ziet, hebben we met de Kirkwall Scroll een fascinerend stukje Maçonnieke geschiedenis waarmee ook weer een mogelijk ander licht wordt geworpen op die Maçonnieke geschiedenis. Welke graden waren wanneer al in ontwikkeling? Zouden er echt “Antients” hebben rondgelopen zo Noordelijk in Schotland? Wat zijn al die symbolen die we niet meer herkennen? Er zijn in de loop van de tijd veel symbolen in onbruik geraakt. De kans bestaat dat we hier een verzameling hele vroeg hebben.

In het Engels is over de rol genoeg geschreven, lang geleden en meer recent. Het mysterie is echter nog niet ontrafeld, wat de rol eigenlijk alleen nog maar interessanter maakt. Als ik je interesse heb gewekt, ga dan vooral op zoek naar meer (en meer diepgaande) lectuur. Naar de twee bedoelde AQC artikelen verwijs ik hier onder. De derde link is meer droge geschiedenis, maar dat biedt wel wat context.

---

(1) Ars Quatuor Coronatorum 10 (1897) vanaf pagina 79 online beschikbaar (3/8/2021)

(2) Ars Quatuor Coronatorum 38 (1935) vanaf pagina 213 online beschikbaar (3/8/2021)

(3) The Not-So-Secret Scroll (3/8/2021)